SŁOWO DO CZYTELNIKA POLSKIEGO
Tłumaczenie książki, która przed paru laty była bestsellerem w krajach zachodniej Europy, a w kraju pochodzenia -Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej stworzyła własną szkołę wychowania rodzinnego, stało się przygodą intelektualną także i dla tłumaczących. Książka nie stanowi rejestru praw i obowiązków rodziców oraz dzieci, ani wykazu powinności rodzicielskich, występuje przeciw manipulowaniu dzieckiem, a także przeciw manipulacjom dziecięcym stosowanym wobec rodziców, głosi nowe możliwości kształtowania atmosfery rodzinnej. Autor obiecuje szkolonym przez siebie rodzicom możliwość zupełnej rezygnacji z karania jako zabiegu wychowawczego, bolesnego zazwyczaj dla rodziców prawie tak samo jak dla dzieci, jeśli nie doszło do głosu samo tylko impulsywne odreagowanie gniewu czy działanie odwetowe za przeżytą przykrość.
Zasady wychowawcze Gordona wyrosły z psychologii komunikacji i'są w gruncie rzeczy proste, choć trudne do wyuczenia, wymagają bowiem pewnej dyscypliny wewnętrznej -chciałoby się powiedzieć - ascezy. Nie są także czymś działającym natychmiast skutecznie, jak przemoc wobec małego dziecka, której skutki zresztą bywają tym groźniejsze, że są dalekosiężne w swym niszczącym działaniu na więź rodzinną.
Na ile Wychowanie bez porażek przystaje do realiów życia rodzinnego w naszym kraju - oceni sam Czytelnik. Nie warto irytować się tym, że przedmiotem konfliktu między rodzicami i dojrzewającymi ich dziećmi bywa korzystanie z samochodu albo uparte pielęgnowanie przez chłopców długowłosych fryzur - od czasu napisania tej książki moda zdążyła się zmienić - ważne wydaje się raczej to, że autor proponuje metodę porozumiewania się z dzieckiem, które sprawia, że staje się ono bardziej samodzielne i bardziej odpowiedzialne, że wzajemny szacunek między rodzicami i dziećmi jest czymś naprawdę przeżywanym, a nie powinnością narzuconą dziecku, zanim mogło ono dostrzec u rodziców wartości, które ten szacunek budzą.
Propozycje wychowawcze Gordona służą także rozwojowi osobowemu rodziców. Uwalniając od żmudnego grania „roli wychowawczej", pozbawiającej spontaniczności i na tyle męczącej, że podświadomie redukuje się kontakt z dzieckiem do najkonieczniejszego minimum, pozwala każdemu z rodziców być sobą w kontakcie z dzieckiem, dopuszcza niekonsekwencje i niekiedy niezgodność rodziców w jakiejś kwestii, co jest bardziej naturalne niż kurczowe trzymanie wymuszonego wspólnego frontu. Trud wyuczenia zostaje nagrodzony uwolnieniem od napięć, a dziecko, bardziej samodzielne w rozwiązywaniu własnych problemów, nie odwołuje się z każdym drobiazgiem do sądu rodziców, pozwala przeżywać wspólne życie domowe w atmosferze wolności i odprężenia. Emocje nie muszą być tłumione; lepiej, gdy zostają nazwane oraz wyrażone w sposób nie naruszający więzi rodzinnej. Tego usiłuje nauczyć Gordon.
Być może niektóre zasady wychowawcze Gordona będą wydawać się dyskusyjne. Wydaje się jednak, że warto podjąć taką dyskusję choćby w monologu wewnętrznym albo podjąć próbę zastosowania metody Gordona we własnej rodzinie. Tak żywotna i serdeczna to sprawa - wychowanie własnych dzieci, uczestniczenie w ich rozwoju w człowieczeństwie, podczas gdy literatura na ten temat niezbyt bogata w propozycje. Dlatego warto niewątpliwie przyjrzeć się proponowanym zasadom Wychowania bez porażek.
TŁUMACZKI
SPIS TREŚCI
Słowo do Czytelnika polskiego 5
I. RODZICÓW SIĘ OBWINIA, CHOĆ NIE BYLI SZKOLENI 7
II. RODZICE SĄ LUDŹMI, A NIE BOGAMI 19
„Diagram akceptacji" dla rodziców 21
Rodzice mogą być i będą niekonsekwentni 26
Rodzice nie muszą tworzyć „zwartego frontu" 26
Fałszywa akceptacja 27
Czy potraficie akceptować dziecko nie akceptując jego zachowania? . 31
Rodzice, którzy są prawdziwymi ludźmi 32
III. JAK SŁUCHAĆ, BY DZIECI CHCIAŁY ROZMAWIAĆ?
JĘZYK AKCEPTACJI 34
Siła języka akceptacji 35
Akceptację należy okazywać 38
Przekazywanie akceptacji bez słów 40
Nie wtrącanie się jako znak akceptacji 40
Bierne słuchanie jako znak akceptacji 41
Akceptacja przekazana słowami 44
„Typowa dwunastka" 49
Proste automaty do otwierania drzwi 51
Czynne słuchanie 53
Dlaczego rodzice powinni uczyć się czynnego słuchania? 59
Postawy konieczne przy stosowaniu czynnego słuchania 62
Ryzyko czynnego słuchania 63
IV. WPROWADZENIE W ŻYCIE PRAKTYKI CZYNNEGO
SŁUCHANIA 64
Kiedy dziecko „ma" problem? 65
Co robią rodzice, żeby funkcjonowało czynne słuchanie? 71
Kiedy rodzice decydują się zastosować czynne słuchanie? 79
Błędy rozpowszechnione przy stosowaniu czynnego słuchania 84
Manipulowanie dziećmi przez „kierowanie" 84
Otwieranie drzwi, by je za chwilę zamknąć 87
„Bezmyślnie powtarzający rodzice" 88
Słuchanie bez wczuwania się 89
Czynne słuchanie w niewłaściwym czasie 92
V. JAK SŁUCHAĆ DZIECI, KTÓRE SĄ ZBYT MAŁE, ŻEBY
DUŻO MÓWIĆ? 95
Jakie są niemowlęta? 95
Nastawić się na potrzeby i problemy niemowląt -. 96
Stosowanie czynnego słuchania, aby pomóc niemowlęciu 98
Dajcie swojemu dziecku sposobność, aby mogło samo zaspokajać
swoje potrzeby 100
VI. JAK NALEŻY MÓWIĆ, ABY DZIECI SŁUCHAŁY? 102
Kiedy ojciec lub matka stają wobec problemu? 104
Dokonywanie konfrontacji z dziećmi w sposób nieskuteczny 106
Przekazywanie „wypowiedzi z rozwiązaniem" 107
10 12 12 15 18 18
Nadawanie „wypowiedzi poniżającej"
Kontrolowanie dzieci w sposób efektywny
„Wypowiedzi «ty»" i „wypowiedzi «ja»"
Dlaczego „wypowiedzi «ja»" są skuteczniejsze?
VII. WPROWADZENIE W ŻYCIE WYPOWIEDZI «JA»"
Zamaskowana „wypowiedź «ty»"
Nie podkreślajcie tego, co ujemne 119
Wysłać chłopca, aby wykonał pracę mężczyzny 121
Wybuchający Wezuwiusz 122
Co mogą sprawić skuteczne „wypowiedzi «ja»"? 125
Przekazywać bardzo małym dzieciom bezsłowne „wypowiedzi «ja»" 128
Trzy problemy z „wypowiedziami «ja»" 130
VIII.ZMIANA NIEAKCEPTOWANEGO ZACHOWANIA
POPRZEZ ZMIANĘ OTOCZENIA 133
Wzbogacić otoczenie 133
Ograniczyć bodźce otoczenia 134
Uprościć otoczenie 135
Ograniczyć przestrzeń życiową dziecka 135
Uczynić otoczenie bardziej bezpiecznym dla dzieci 136
Zastąpić jedno zajęcie innym 136
Przygotować dziecko do zmian otoczenia 137
Robić plany ze starszymi dziećmi 137
IX.KONFLIKTY MIĘDZY RODZICAMI I DZIECKIEM, KTÓ
RYCH NIE MOŻNA UNIKNĄĆ. KTO POWINIEN ZWYCIĘŻYĆ?. 141
Walka o władzę między rodzicami i dzieckiem 143
Dwa sposoby rozpatrywania sprawy: zwycięstwo lub porażka.... 145
Dlaczego pierwsza metoda jest nieskuteczna? 147
Dlaczego druga metoda jest nieskuteczna? 151
Dodatkowe problemy z pierwszą i drugą metodą 153
X CZY WŁADZA RODZICIELSKA JEST KONIECZNA I UZASADNIONA? 156
Czym jest autorytet? 156
Niebezpieczne granice rodzicielskiej władzy 161
Władza rodzicielska kończy się nieuchronnie 161
„Okropne nastolatki" 162
Wychowanie przez władzę wymaga surowych warunków 163
Skutki oddziaływania na dziecko władzy rodzicielskiej 166
Opór, przekora, bunt, negacja 167
Złość, gniew, wrogość 168
Agresja, środki odwetowe, kontratak 169
Kłamstwo, ukrywanie uczuć 169
Obwinianie innych, plotkowanie, oszukiwanie 170
Dominowanie, komenderowanie, tyranizowanie 171
Konieczność zwyciężania, niechętne uleganie 171
Zawieranie sojuszów, organizowanie się przeciw rodzicom 172
Uległość, posłuszeństwo, poddanie się 173
Przymilanie się, ubieganie się o względy. 174
Przystosowanie się, brak twórczej siły, obawa przed spróbowaniem czegoś nowego, potrzeba zabezpieczenia dawnych sukcesów 175
Wycofywanie się, ucieczka, marzenia 175
Kilka bardziej dociekliwych pytań odnośnie autorytetu rodzicielskiego.. 176
Czy dzieci nie chcą autorytetu i ograniczeń? 176
Czy autorytetowi nie można nic zarzucić, jeśli rodzice są konsekwentni? 178
Czy więc rodzice nie mają obowiązku oddziaływania na dzieci?.. 180
Dlaczego władza utrzymała się w wychowaniu dzieci? 183
XI.ROZWIĄZYWANIE KONFLIKTÓW METODĄ BEZ PORAŻEK 184
Dlaczego trzecia metoda jest tak skuteczna? 190
Dziecku zależy na wypełnieniu zobowiązań, jakie wzięło na siebie .. 190
Jest większa szansa znalezienia możliwie najlepszego rozwiązania ... 192
Trzecia metoda rozwija sprawność myślenia u dzieci 192
Mniej wrogości - więcej miłości 193
Trzecia metoda nie potrzebuje tylu wzmocnień, przekonywania . 194
Likwiduje konieczność stosowania Siły 195
Dociera do istoty problemu 196
Traktować dzieci jak dorosłych 201
Trzecia metoda jako terapia dla dziecka 203
XII.RODZICIELSKIE TROSKI I OBAWY W ZWIĄZKU Z METODĄ BEZ PORAŻEK 205
Czyż nie jest to stara znana konferencja rodzinna pod nową nazwą? . 205
Trzecia metoda widziana jako rodzicielska słabość 207
„Grupy nie mogą podejmować decyzji" 211
„Trzecia metoda zabiera zbyt wiele czasu" 213
„Czyż prawo rodziców do stosowania pierwszej metody nie wynika
z tego, że są mądrzejsi?" 215
Czy trzecia metoda może być stosowana wobec małych dzieci? 217
Czy zdarza się sytuacja, kiedy musisz postępować według pierw
szej metody. 219
„Czy nie utracę szacunku moich dzieci?" 221
XIII PRAKTYCZNE ZASTOSOWANIE METODY BEZ PORAŻEK 224
Jak zacząć"! 224
Sześć kroków metody bez porażek 225
Krok l: rozpoznać i nazwać konflikt 225
Krok 2: rozwinąć możliwości rozwiązań 226
Krok 3: krytycznie ocenić propozycje rozwiązań 227
Krok 4: zdecydować się na najlepsze rozwiązanie 228
Krok 5: wykonać powziętą decyzję 228
Krok 6: późniejsza ocena krytyczna
Konieczność aktywnego słuchania i stosowania „wypowiedzi «ja»".. 230
Pierwsza próba zastosowania metody bez przemocy 231
Trudności, z którymi powinni liczyć się rodzice 233
Początkowa podejrzliwość i sprzeciw 233
„A jeśli nie uda nam się znaleźć zadowalającego rozwiązania?" .. 234
Powrót do pierwszej metody, jeśli trzecia metoda nie doprowadziła do celu 235
Czy w decyzję można włączyć karę? 235
Jeśli uzgodnienia zostają złamane 236
Gdy dzieci przyzwyczaiły się zwyciężać 238
Metoda bez przemocy w konfliktach między dziećmi 240
Gdy oboje rodzice wplątani są w konflikt z dzieckiem 244
Każdy sam dla siebie 244
Jedno z rodziców stosuje trzecią metodę, a drugie nie ...: 245
„Czy możemy stosować wszystkie trzy metody?" 248
Czy metoda bez porażek może się kiedyś nie udać? '.... 249
XIV. JAK, BĘDĄC RODZICEM, UNIKNĄĆ PRZEGRANIA Z
DZIECKIEM? 251
Zagadnienie wyobrażeń o wartości 252
Zagadnienie praw obywatelskich 257
„Czy nie mogę przekazać moich przekonań o wartości?" 258
Rodzice jako przykład 259
Rodzice jako doradcy 261
„Pogodzić się z tym, czego nie mogę zmienić" 263
Metoda dwu szpalt jako wprowadzenie do rozwiązywania proble
mów bez porażek 265
XV W JAKI SPOSÓB RODZICE MOGĄ UNIKNĄĆ KONFLIKTÓW ZMIENIAJĄC SIĘ SAMI?
Czy można stać się bardziej akceptującym samego siebie? 269
Czyje są dzieci? 271
Czy naprawdę lubisz dzieci, czy tylko pewien typ dziecka? 272
Czy twoja hierarchia wartości i twoje przekonania są jedynie słuszne? . 273
Czy najbliższym dla ciebie jest twój partner małżeński? 274
Czy rodzice potrafią zmienić swoje nastawienie? 276
XVI. INNI RODZICE WASZYCH DZIECI 279
Wyznanie wiary dotyczące mojego stosunku do młodzieży 285
DODATEK - ĆWICZENIA 287
Dosłuchiwanie się uczuć 287
Rozpoznawanie wypowiedzi nieskutecznych 291
Ćwiczenie wypowiedzi bezpośrednich 294
Posługiwanie się autorytetem rodzicielskim 296
Wykaz skutków, jakie wynikają z typowego sposobu reagowania rodziców na zachowania ich dzieci 301
THOMAS GORDON
WYCHOWANIE BEZ PORAŻEK
ROZWIĄZYWANIE KONFLIKTÓW MIĘDZY RODZICAMI A DZIEĆMI
TŁUMACZENIE I WSTĘP ALICJA MAKOWSKA, ELŻBIETA SUJAK
INSTYTUT WYDAWNICZY PAX, WARSZAWA 1998
Tytuł oryginału
P.E.T., Parent Effectiveness Training. The Tested New Way To Raise Responsible Children
© Copyright for the Polish translation by Alicja Makowska, Elżbieta Sujak, Warszawa 1991
Redaktor techniczny Ewa Dębnicka
Korekta Zespól
Jeśli ktoś w Polsce chciałby zostać przedstawicielem wprowadzającym międzynarodowe programy szkoleniowe w wychowaniu bez porażek, może otrzymać informacje pod adresem:
Gordon Training International 531 Stevens Avenue West Solana Beach, CA 920075
E-mail: Gordon Trng a aol.com.us Fax: (619) 481-8125 Phone: (619) 481-8121
ISBN 83-211-1130-0
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz